Data publikacji
26.09.2023
Środowisko pracy to miejsce, w którym spędzamy zazwyczaj znaczną część naszego dnia. Satysfakcja z właściwe wykonywanych obowiązków służbowych przekłada się nie tylko na lepsze wyniki i osiągnięcia na polu zawodowym, ale także na nasze ogólne samopoczucie i kondycję zdrowotną. Długotrwały stres i napięcia w miejscu pracy mogą prowadzić do stanu, który utrudnia lub wręcz uniemożliwia codzienne wykonywanie swoich obowiązków. Warto nauczyć się rozpoznawać symptomy, które świadczą nie tylko o przejściowym przepracowaniu, ale także o dużo poważniejszym problemie, jakim jest syndrom wypalenia zawodowego.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe obejmuje zespół pewnych cech o charakterze emocjonalnym oraz społecznym, które są skutkiem długotrwałego stresu występującego w miejscu pracy. Słowo „wypalenie” w sposób obrazowy może ilustrować pozostałość po nadmiernym i zbyt entuzjastycznym zaangażowaniu w wykonywaną pracę. Konsekwencje wypalenia zawodowego mogą dotknąć każdego pracownika, a na ich zaistnienie mają wpływ zarówno czynniki zewnętrzne – środowiskowe, jak i indywidualne predyspozycje osobiste. Wśród czynników środowiskowych można wyróżnić między innymi zaburzenie równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym, presję ze strony przełożonego, czy odpowiedzialne stanowisko w pracy. Indywidualne cechy charakteru, które sprzyjają wypaleniu zawodowemu to perfekcjonizm, introwertyzm, nadmierna obowiązkowość czy trudności w adaptacji do zmian.
Jak rozpoznać wypalenie zawodowe?
Objawy wypalenia zawodowego wynikają nie tylko z obniżonego poziomu motywacji i zaangażowania, ale także z charakterystycznej odpowiedzi organizmu na sytuację obejmującą długotrwały stres. Można wskazać trzy charakterystyczne elementy, które obejmują wypalenie zawodowe. Objawy te dotyczą stanu wyczerpania emocjonalnego, uczucia obojętności i depersonalizacji wobec osób występujących w relacjach zawodowych, a także znaczącego obniżenia samooceny.
Dodatkowe symptomy, które powinny zwrócić uwagę na możliwy syndrom wypalenia zawodowego to:
- obniżona wydajność i efektywność w miejscu pracy,
- zdenerwowanie, rozdrażnienie i poirytowanie w relacjach zawodowych,
- zmienność nastrojów,
- izolacja i wycofanie w środowisku pracy,
- obniżona zdolność koncentracji w zakresie obowiązków zawodowych,
- częste nieobecności w pracy oraz przesuwanie spotkań z klientami,
- niechęć do zmian i obojętność,
- niskie poczucie własnej wartości oraz uczucie zawodu wobec samego siebie,
- nasilający się pesymizm oraz cynizm,
- stan napięcia psychofizycznego, który rzutuje na lęki oraz problemy ze snem,
- zaburzenia o charakterze psychosomatycznym- migreny, dolegliwości ze strony układu trawiennego, spadek odporności.
Co wpływa na wypalenie zawodowe?
Przyczyny wypalenia zawodowego zależą od wielu indywidualnych czynników, które występują w miejscu pracy. Dużą rolę odgrywa z pewnością specyfika wykonywanej pracy oraz związany z nią poziom ryzyka i odpowiedzialności. Stan stresu emocjonalnego jest w szczególności widoczny w branżach i zawodach związanych z niesieniem pomocy, kontaktem z klientem oraz zarządzaniem kadrą lub organizacją. Przyczyny wypalenia zawodowego mogą także wynikać z nieprawidłowego delegowania obowiązków zawodowych, nadmiernej presji ze strony przełożonych, alienacji w środowisku pracy, czy nieadekwatnego wynagrodzenia za wykonywane obowiązki.
Wypalenie zawodowe, a zwolnienie lekarskie
Długotrwały stres w miejscu pracy wpływa zarówno na efektywność zawodową, jak i na sferę prywatną pracownika obejmującą relacje z rodziną czy przyjaciółmi. Dodatkowo na wypalenie zawodowe składa się nie tylko obniżenie poziomu motywacji i zaangażowania, ale także szereg konkretnych dolegliwości ze strony organizmu, które mogą utrudniać normalne funkcjonowanie. Problem nadmiernego stresu w miejscu pracy został także zauważony przez Światową Organizację Zdrowia, która wprowadziła syndrom wypalenia zawodowego do najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.
Osoby dotknięte długotrwałym stresem w miejscu pracy mogą zastanawiać się nad tym, czy w takiej sytuacji przysługuje im zwolnienie lekarskie. Warto wskazać, że w polskich przepisach prawa, a także w wykazie chorób zawodowych nie znajdziemy klasyfikacji, która obejmowałaby wypalenie zawodowe. L4 wystawione w takich okolicznościach przez lekarza może zostać zakwestionowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z uwagi na zakwalifikowanie syndromu wypalenia zawodowego jako pewnego czynnika oddziałującego na stan zdrowia, ale nie jako oddzielnej jednostki chorobowej.
Do czynników oddziałujących na samopoczucie pracowników mogą także należeć problemy związane z warunkami zatrudnienia, zamieszkania, czy warunkami finansowymi oferowanymi w miejscu pracy. Uznanie wypalenia zawodowego za odrębną jednostkę chorobową wymaga obecnie odpowiednich zmian w przepisach prawa.