Co reguluje prawo pracy i czym różni się od Kodeksu pracy?

Prawo pracy to szeroka dziedzina prawa regulująca relacje między pracodawcami a pracownikami. Ma zapewniać sprawiedliwe warunki zatrudnienia. Zasady nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, czasu pracy, wynagrodzenia oraz uprawnień pracowniczych określa Kodeks pracy. Jednak oba terminy nie oznaczają tego samego. Prawo pracy to coś więcej – obejmuje również inne ustawy i rozporządzenia. Zatem, co reguluje prawo pracy i jakie są jego źródła?

Czym jest prawo pracy?

Prawo pracy to gałąź prawa, której zadaniem jest ochrona interesów wszystkich podmiotów w obszarze wykonywanej pracy. Nie jest to jeden dokument, lecz zbiór wszystkich regulacji prawnych w tym zakresie. W przypadku pracowników ma zapewniać odpowiednie warunki pracy i wynagrodzenie, a pracodawców narzędzia do prowadzenia działalności i zarządzania personelem.

Zasady wynikające z prawa pracy mają na celu zapewnić uczciwe traktowanie każdej ze stron i stworzyć przejrzyste ramy, w których przedsiębiorcy mogą prowadzić działalność. W Polsce najważniejszym aktem prawnym w tej dziedzinie jest Kodeks pracy, lecz to nie jedyny dokument, który reguluje przepisy prawa pracy.

Z jakich dokumentów wynikają przepisy prawa pracy?

Prawo pracy wynika z wielu ustaw oraz rozporządzeń, które uzupełniają, doprecyzowują lub rozszerzają zapisy Kodeksu pracy. Dokładne regulacje wynikają dodatkowo z:

• Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

• prawa unijnego,

• ratyfikowanych umów międzynarodowych,

• aktów wykonawczych ustanowionych na podstawie Kodeksu pracy,

• odrębnych ustaw i uchwał,

• rozporządzeń,

• układów zbiorowych pracy,

• wewnętrznych regulaminów i statutów pracy.

Uwaga! 

Zgodnie z art. 772 Kodeksu pracy, jeśli pracodawca zdecyduje się na wprowadzenie układu zbiorowego pracy uwzględniającego zasady wynagrodzenia, to nie wprowadza odrębnego zapisu poprzez regulamin wynagrodzenia. W sytuacji, gdy układ zbiorowy pracy określa zasady organizacji pracy i obowiązki poszczególnych podmiotów, to regulaminu pracy w ogóle nie należy ustanawiać. 

Prawo pracy a wewnętrzne regulaminy pracy 

W wielu zakładach pracy obowiązują wewnętrzne regulaminy, które mają na celu dostosowanie ogólnych przepisów prawa pracy do specyfiki danej firmy. Regulamin pracy oraz regulamin wynagradzania mogą szczegółowo określać zasady pracy, premiowania czy rozliczania nadgodzin. 

Co ważne, takie regulaminy nie mogą być sprzeczne z innymi przepisami dotyczącymi prawa pracy. Muszą je respektować i w żaden sposób nie ograniczać praw pracowników wynikających z Kodeksu pracy i pozostałych dokumentów wyższego rzędu. Treść regulaminów i statutów warto tworzyć we współpracy z przedstawicielami pracowników lub związkami zawodowymi. Dzięki temu można spodziewać się większej akceptacji dla wprowadzonych regulacji. 

Jakie kwestie reguluje prawo pracy? 

Prawo pracy reguluje wiele kwestii związanych z zatrudnieniem. Przede wszystkim: 

• zasady nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, 

• prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców, 

• czas pracy, 

• wynagrodzenie (także w przypadku nadgodzin), 

• uprawnienia związane z rodzicielstwem, 

• standardy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). 

W przepisach znajdują się też regulacje dotyczące ochrony przed dyskryminacją w miejscu pracy (z powodu płci, niepełnosprawności, rasy, wieku, religii, orientacji seksualnej, pochodzenia czy własnych przekonań) oraz prawa do zrzeszania się w związkach zawodowych. Prawo pracy określa także przepisy dotyczące wypoczynku. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule dotyczącym tego, ile dni urlopu przysługuje pracownikowi.

Pracodawca powinien pamiętać, że w przypadku naruszenia przepisów prawa pracy, pracownik ma możliwość dochodzenia swoich praw na drodze sądowej lub za pośrednictwem Państwowej Inspekcji Pracy, Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz społecznej inspekcji pracy. 

W jakich sytuacjach Kodeks pracy odsyła do Kodeksu cywilnego? 

Choć Kodeks pracy reguluje większość kwestii związanych z zatrudnieniem, w niektórych przypadkach odsyła do przepisów Kodeksu cywilnego, zwłaszcza gdy przepisy Kodeksu pracy są niewystarczające. Obejmuje to na przykład kwestie odpowiedzialności materialnej pracowników za szkody wyrządzone pracodawcy lub przepisów dotyczących zawierania umów cywilnoprawnych, takich jak umowy o dzieło czy umowy zlecenia. 

Prawo pracy jest ważne zarówno z perspektywy pracownika, jak i pracodawcy. Obie strony powinny znać swoje prawa i obowiązki. Dzięki temu współpraca będzie lepsza. Należy jednak podkreślić, że na skutek nowelizacji lub wprowadzania całkiem nowych ustaw poszczególne przepisy mogą się zmieniać. Aby być na bieżąco, warto regularnie brać udział w szkoleniach z prawa pracy.