Zmiany w urlopie rodzicielskim i zasiłku macierzyńskim w roku 2023

26 kwietnia 2023 roku weszły w życie nowe przepisy dotyczące między innymi urlopu rodzicielskiego, co oznacza istotne zmiany dla pracowników i pracodawców. Nowelizacja kodeksu pracy w sferze uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem jest wynikiem wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)  2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE. Potoczna nazwa tej unijnej dyrektywy, z którą możemy zetknąć się w przestrzeni informacyjnej to dyrektywa work life balance. Jej zasadnicze idee wiążą się z ułatwieniem godzenia życia prywatnego i zawodowego, poprawą stabilizacji zatrudnienia, zwiększeniem uprawnień dla pracujących rodziców lub opiekunów, a także wzmocnieniem uczestnictwa w życiu rodzinnym pracowników-ojców. Konsekwencją wdrożenia tych przepisów są istotne zmiany w urlopie rodzicielskim.

Zmiany w urlopie rodzicielskim – na czym polegają

Urlop rodzicielski został wydłużony do 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz do 43 tygodni w sytuacji ciąży mnogiej. Nowością, o której musimy pamiętać jest zapis stanowiący, że 9 tygodni z puli 41 lub 43 tygodni jest przeznaczone do wyłącznego wykorzystania dla drugiego rodzica, który nie może tego prawa przenieść. Te zmiany w urlopie rodzicielskim oznaczają, że musimy, jako pracodawcy, pracownicy, czy kadrowcy nauczyć się poprawnie obliczać wymiar tych 9 tygodni, a także zwracać uwagę na to, który rodzic korzysta z urlopu jako pierwszy, a który w dalszej kolejności.

Najważniejsze zmiany w zasiłku macierzyńskim w 2023 r.

Z nowelizacją prawa dotyczącą wydłużenia okresu urlopów rodzicielskich wiąże się kolejna istotna zmiana w przepisach odnosząca się do wysokości zasiłku macierzyńskiego. W dotychczasowych przepisach zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (tzw. długi wniosek) wynosił 80% podstawy wymiaru zasiłku.

W nowym stanie prawnym, który obowiązuje od 26 kwietnia 2023 r. wysokość ta wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku z istotnym zastrzeżeniem dotyczącym 9 tygodni, które przysługują wyłącznie drugiemu z rodziców dziecka. Za te 9 tygodni indywidualnej części urlopu rodzicielskiego podstawa wymiaru zasiłku wynosi 70%. W sytuacji zróżnicowanej wysokości zasiłku macierzyńskiego za poszczególne okresy dotychczasowe kwoty 100% i 60% podstawy wymiaru zasiłku zostały zastąpione zgodnie z nowymi zasadami przez wartość 100% i 70% podstawy wymiaru zasiłku. Warto zauważyć, że zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku będzie obowiązywał również za okres pierwszych 6 tygodni urlopu rodzicielskiego, za które dotychczas przysługiwał on w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Zmiany w urlopie rodzicielskim – kogo obejmą?

Zmiany te są dosyć istotne i wymagają dogłębnej analizy oraz omówienia. Warto również zauważyć, że znowelizowane przepisy w zakresie urlopów rodzicielskich i zasiłku macierzyńskiego dotyczą także ubezpieczonych, którzy przed wejściem w życie tych zmian, tj. w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r. korzystali z urlopu rodzicielskiego lub byli do niego uprawnieni. W praktyce może to oznaczać konieczność szybkiego przyswojenia sobie nowych zasad w odniesieniu do poszczególnej grupy pracowników.