Gdzie zgłosić mobbing w pracy i jak go udowodnić?

Mobbing w pracy może dotknąć każdego pracownika, niezależnie od stanowiska czy branży. Ciągłe nękanie i poniżanie nie tylko wpływają na samopoczucie i zdrowie psychiczne, ale również naruszają podstawowe prawa pracownika. Gdzie zgłosić mobbing i jak udowodnić swoje racje? Przedstawiamy, jakie możliwości działania przysługują pracownikom, wobec których stosowane są niedozwolone praktyki.

Jakie działania można uznać za mobbing?

Zgodnie z Kodeksem pracy ( art. 94 [3] § 2), mobbing to wszystkie działania zawodowe, których celem jest pogorszenie czyjejś samooceny, wywołanie poczucia braku przydatności zawodowej i negatywny wpływ na zdrowie psychiczne. Za mobbing można więc uznać:

• regularne publiczne krytykowanie lub upokarzanie pracownika,

• izolowanie pracownika od zespołu, np. wykluczanie z rozmów czy spotkań,

• regularne zlecanie niewykonalnych zadań albo celowe odbieranie obowiązków pracownikowi,

• groźby i zastraszanie, także w formie sugestii dotyczących utraty pracy.

Ważne jest, że działania te muszą być długotrwałe i mieć znamiona celowego nękania. Jednorazowy incydent, choć nieakceptowalny, w świetle prawa nie zawsze będzie uznany za mobbing .

Pierwsze oznaki mobbingu – co robić, gdy się je dostrzeże?

Gdy niestosowne zachowanie ma miejsce pierwszy raz, warto stanowczo zasygnalizować drugiej osobie, że nie toleruje się takiego traktowania. Podczas rozmowy najlepiej jasno wyrazić swoje granice. Może okazać się, że działanie nie było celowe, a współpracownik lub pracodawca więcej w podobny sposób nie postąpi.

Jeśli problem nie ustępuje, pomocne może być skonsultowanie sprawy z prawnikiem lub zapisanie się na szkolenie z ekspertem specjalizującym się w prawie pracy. Specjaliści pomogą rozwiązać problem po zapoznaniu się ze sprawą.

Jak udowodnić mobbing w pracy?

Udowodnienie mobbingu w pracy wymaga zgromadzenia solidnych dowodów. Podczas wewnętrznego dochodzenia prowadzonego przez komisję antymobbingową, jej członkowie zwracają uwagę nie tylko na słowa oskarżyciela, ale też uwzględniają obronę oskarżonego i opinie świadków. Poza tym, w trakcie pracy komisji istotną rolę pełnią dowody materialne. 

Zatem, jak udowodnić mobbing? Aby zgłoszenie nie zostało uznane za bezpodstawne, należy przygotować się do tego momentu jeszcze zanim zawiadomi się odpowiedni organ w firmie. Najważniejsze jest systematyczne dokumentowanie niepożądanych zachowań i zbieranie materiałów, które potwierdzą długotrwałe nękanie lub poniżanie. Odpowiednio przygotowane dowody mogą przesądzić o wyniku sprawy i zwiększyć szanse na uzyskanie sprawiedliwości. Dlatego warto: 

1. Prowadzić dokumentację – zapisywać daty, godziny i szczegóły incydentów (np. cytaty obraźliwych wypowiedzi czy opisy działań).

1. Zbierać świadków – jeśli inni pracownicy byli świadkami niewłaściwego zachowania, mogą pomóc w procesie weryfikacji zgłoszenia. Dlatego najlepiej unikać sytuacji, w której przebywa się z mobberem sam na sam.

1. Zachowywać korespondencję – e-maile, wiadomości SMS czy inne formy komunikacji, w których pojawiają się dowody nękania to istotny materiał dowodowy. Wszelkiego rodzaju dokumenty najlepiej zapisać nie tylko w wersji cyfrowej, ale też w papierowej, dlatego należy pamiętać o ich wydrukowaniu. 

1. Nagrywać rozmowy sam na sam – dotyczy to przede wszystkich poważnych naruszeń (gdy mobbing przyjmuje znamiona przestępstwa). W niektórych sytuacjach sądy dopuszczają do procesu dowody uzyskane bez zgody drugiej osoby.

1. Zgromadzić dokumenty medyczne – jeśli mobbing wpłynął na zdrowie psychiczne, opinie lekarzy czy psychologów mogą być wartościowym dowodem.

Jak udowodnić mobbing w pracy, dzięki świadkom?

Nie zawsze ofiara mobbingu dysponuje wartościowymi dowodami materialnymi, takimi jak screeny rozmów. Zwłaszcza jeśli mobber unika poniżania pracownika w sposób, który mógłby zostawić jakikolwiek ślad. Oto przykład tego typu sytuacji: 

Anna, pracownica działu księgowości, od kilku miesięcy doświadcza upokarzających uwag ze strony swojego przełożonego. Za każdym razem, gdy przychodzi do jego gabinetu, słyszy komentarze podważające jej kompetencje, takie jak: „Jak zwykle muszę po tobie poprawiać” lub „Nie wiem, kto cię tu zatrudnił, ale to była pomyłka”. Gdy zwraca się do niego z pytaniem dotyczącym obowiązków, przełożony reaguje z irytacją, przewraca oczami i mówi, że nie ma czasu na tłumaczenie „oczywistych rzeczy”. Często przy tym podkreśla, że tak bezsensowne pytania, może zadawać tylko kobieta. 

Przełożony nigdy nie wysyła obraźliwych wiadomości e-mail ani nie komentuje jej pracy na firmowym czacie. Nie oznacza to natomiast, że jest bezkarny. Trzeba tylko wiedzieć, jak udowodnić mobbing w pracy w takiej sytuacji. Warto porozmawiać z zaufanymi kolegami lub koleżankami z zespołu – być może też doświadczyli podobnych sytuacji lub byli świadkiem jakiejś niestosownej rozmowy. 

Można poprosić kogoś o to, aby zwracał uwagę na momenty, w których przebywamy z szefem sam na sam. Być może coś zauważy, usłyszy, zwróci uwagę na wyraźne pogorszenie nastroju po wyjściu z gabinetu szefa. Tego typu sytuacje są trudne do udowodnienia, ponieważ nie wystarczą pojedyncze spostrzeżenia świadków. Trzeba uzbroić się w cierpliwość i szukać sposobu na to, aby mobber stracił czujność w obecności innych osób. 

Gdzie zgłaszać mobbing w pracy?

Pierwszym krokiem powinno być poinformowanie działu HR lub bezpośredniego przełożonego, zwłaszcza gdy mobberem jest współpracownik.

Gdzie zgłosić mobbing, jeśli problem dotyczy pracodawcy lub zgłoszenie wewnętrzne nie przynosi rezultatów? Można poinformować o zdarzeniu Państwową Inspekcją Pracy (PIP) lub sąd pracy. Obie instytucje mają obowiązek przeprowadzić kontrolę i ocenić, czy doszło do naruszenia praw pracowniczych.

Ważne jest to, że mobbingu nie zgłasza się na policję (chyba, że doszło do popełnienia przestępstwa).

Czego może domagać się osoba zgłaszająca problem? 

Ofiara mobbingu ma prawo do rekompensaty za poniesione szkody. Może domagać się odszkodowania, jeśli z tego powodu rozwiązała umowę o pracę – zgodnie z art. 94 [3] § 4 Kodeksu pracy odszkodowanie powinno wynosić co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. 

Gdy mobbing doprowadził do pogorszenia stanu zdrowia, pracownik może również ubiegać się o finansowe zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. 

Ofiara mobbingu ma kilka ścieżek do zgłoszenia problemu. Przepisy nie regulują, która z nich powinna być pierwsza, ale zaleca się najpierw zgłosić problem wewnątrz firmy. Wówczas pracodawca lub odpowiednia komórka przeanalizuje dowody. 

Warto pamiętać, że szkolenia dla pracowników to forma przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy i podstawowy obowiązek pracodawcy wynikający z art. 94 [3] Kodeksu pracy.