Przerwa w pracy – jakie są prawa pracownika?

Każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma swoje obowiązki, ale też prawa. Jednym z przywilejów jest przerwa w pracy. W zależności od liczby godzin spędzanych w zakładzie jej czas może się nieco różnić. Przepisy dokładnie regulują sposób wykorzystywania wolnego czasu przez pracowników. Kwestie, które nie są objęte w Kodeksie pracy powinny być uwzględnione przez wewnętrzny regulamin. W przypadku 8 godzin pracy, ile przerwy przysługuje pracownikowi? Czy w tym czasie może wyjść poza teren zakładu? W artykule omawiamy najważniejsze zasady dotyczące przerwy w pracy!

Przerwa w pracy – kodeks pracy reguluje jej zakres

Przerwy w pracy są regulowane przez Kodeks pracy, który zakłada, że czas na odpoczynek dla pracownika wlicza się do wymiaru czasu pracy, a zatem nie jest odliczany od wynagrodzenia godzinowego. Najczęściej pracownicy wykorzystują przerwę na to, aby coś zjeść. To oni samodzielnie decydują, w jaki sposób spędzą ten czas. Pracodawca nie powinien ingerować w to, co jego podwładny robi w trakcie przerwy, o ile nie łamie zasad bhp. Może jedynie określić dokładną godzinę rozpoczęcia przerwy. 

Przepisy określają, ile wynosi minimalny czas trwania przerwy, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby go wydłużyć. Pracodawcy, zgodnie z art. 141 Kodeksu pracy, mogą wprowadzić dodatkową przerwę w pracy. Co istotne, jest ona bezpłatna i nie może być dłuższa niż 60 minut. 

6 lub 7 godzin pracy – ile przerwy przysługuje?

Czas na odpoczynek przysługuje od 6 godzin pracy – ile przerwy przewiduje w takiej sytuacji Kodeks pracy? Przy takim wymiarze czasowym pracownik może skorzystać z 15 minutowej przerwy, określanej często jako śniadaniowa (tak samo w przypadku pracy przez 7 godzin). 

Czas ten należy wykorzystać po rozpoczęciu wykonywania obowiązków służbowych. Oznacza to, że pracownik nie może odebrać przerwy na początku pracy (przychodząc później) ani na końcu (idąc wcześniej do domu). Nie ma też możliwości jej dzielenia na mniejsze części – od razu trzeba wykorzystać pełne 15 minut. 

Praca na pełen etat – jak długa jest przerwa? 

Praca na pełen etat, czyli przez 8 godzin, nie oznacza wcale posiadania dłuższej przerwy. Przepisy są takie same, jak w przypadku 6 i 7 godzinnego wymiaru – przysługuje 15 minutowa przerwa w pracy. 

Z dodatkowej przerwy w pracy skorzystać mogą kobiety karmiące piersią (dwie 30 minutowe przerwy lub 45 minutowe w przypadku karmienia dwójki dzieci), młodociani pracownicy (30 minut przerwy) i osoby niepełnosprawne (15 minutowa przerwa na gimnastykę). 

Ponad 9 godzin pracy – ile przerwy ma pracownik?

Przepisy są nieco inne w przypadku pracowania przed ponad 9 godzin. Jeśli dana osoba poświęca 10 godzin pracy, to ile przerwy jej przysługuje? W takiej sytuacji ma prawo do 30 min. przerwy w pracy (2 razy po 15 min.).  

A co w przypadku 12 godzin pracy – ile przerwy ma wtedy pracownik? Jeśli ktoś zgodzi się na pracę w systemie równoważnym, to może skorzystać z 30 minutowej przerwy. Jednak przy tak długim wymiarze czasowym pracodawcy zwykle dopuszczają kilka przerw lub je wydłużają.  

Jak częste powinny być przerwy w pracy przy komputerze?

Osoby pracujące w biurach większą część dnia spędzają przed ekranem komputera. Praca w takich warunkach jest szkodliwa dla wzroku, dlatego zgodnie z przepisami bhp osoby korzystające z laptopa lub komputera w celach służbowych mogą liczyć na dodatkowe przerwy. Pracodawcy mają obowiązek zapewnienia im 5 minut odpoczynku po każdej godzinie ciągłej pracy przy monitorze (a w przypadku kobiet w ciąży 10 minut). 

Istnieje jeden wyjątek: dodatkowa przerwa w pracy nie będzie obowiązkowa, jeśli pracownik w danej godzinie będzie wykonywał też inne obowiązki, do których nie będzie potrzebny monitor.  

Czy podczas przerwy można wychodzić poza zakład pracy? 

Temat wychodzenia poza teren zakładu w trakcie przerwy w pracy budzi wiele kontrowersji. Dlaczego? Pracodawca nie powinien ingerować w to, co w tym czasie robi jego podwładny. Z drugiej strony pracownik ma być wtedy dostępny i gotowy do dyspozycji, co będzie niemożliwe, jeśli opuści zakład. Poprosiliśmy prawnika, Aleksandra Kuźniara o rozstrzygnięcie tej sytuacji: 

– „Takie kwestie powinny być zapisane w regulaminie pracy. Czasami pracodawcy chcą, żeby pracownik spędzał przerwę na terenie zakładu. Mają do tego prawo! Jednak w niektórych firmach, regulamin dopuszcza możliwość wychodzenia poza teren zakładu pracy. W takiej sytuacji pracodawca powinien jednak posiadać potwierdzenie wyjścia pracownika poza obiekt. Prowadzenie zeszytu, w którym pracownik zapisze, że opuszcza teren zakładu, będzie stanowić prawne zabezpieczenie pracodawcy, jeśli dojdzie do wypadku w trakcie przerwy. Trzeba na takie rzeczy zwracać uwagę, ponieważ spotkałem się z sytuacją, w której pracownik wyszedł i potrącił go samochód, po czym przebywał w śpiączce w szpitalu. Pracodawca nie miał ani wniosku o wyjście prywatne, ani zarejestrowanego wyjścia do sklepu w trakcie przerwy. A to oznaczało problemy podczas dochodzenia powypadkowego. Dlatego warto o tym pomyśleć wcześniej.”