Co może zgłosić sygnalista? Oto skutki fałszywych zgłoszeń!

Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów daje pracownikom i osobom związanym z firmą w związku z wykonywaną pracą możliwość poufnego zgłoszenia nieprawidłowości. Ale co może zgłosić sygnalista, by jego działania były uznane za zgodne z przepisami? Czy każde zgłoszenie musi być poparte dowodami? Wielu pracodawców obawia się, że poprzez nowe przepisy wzrasta ryzyko fałszywych doniesień. Sprawdźmy, czy tak faktycznie jest!

Co może zgłosić sygnalista zgodnie z ustawą? 

To, co może zgłosić sygnalista zostało szczegółowo wymienione w art. 3. ust. 1. Ustawy o ochronie sygnalistów. Do najważniejszych kwestii należą naruszenia prawa, w tym: korupcja; oszustwa finansowe; pranie brudnych pieniędzy; finansowanie terroryzmu, naruszenia ochrony danych osobowych, bezpieczeństwa produktów, transportu czy zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Co ciekawe, katalog przewinień obejmuje również zagrożenia związane z bezpieczeństwem jądrowym, nieprzestrzeganiem zasad konkurencyjnego rynku i praw wynikających z konstytucji. 

To jednak nie wszystko. Sygnalista może zgłaszać łamanie przepisów środowiskowych, brak dbania o zdrowie i bezpieczeństwo zwierząt, a także mobbing, dyskryminację czy inne nadużycia, które wpływają na pracowników lub klientów.  

Uwaga! 

Do wspomnianego grona innych nadużyć zaliczyć można (nie jest to obligatoryjne) łamanie wewnętrznych regulacji (także związanych z etyką), o ile są one ustanowione w zgodzie z ogólnokrajowymi normami prawnymi. 

Czytaj więcej: kim jest sygnalista i kto może nim być?

Czego nie wolno zgłaszać sygnalistom? 

Nie każdy problem, z którym spotka się pracownik, może być przedmiotem zgłoszenia sygnalisty. Zgodnie z ustawą, sygnalista nie powinien zgłaszać spraw, które dotyczą osobistych, wewnętrznych konfliktów, niemających związku z naruszeniem prawa lub regulacji wewnętrznych firmy. Dla przykładu, nieprawidłowości dotyczące stosunków międzyludzkich, czyli osobiste spory czy nieuzasadnione pretensje do współpracowników nie powinny stanowić przedmiotu zgłoszenia. Podobnie jest z informacjami, które nie są związane z działalnością zawodową organizacji. 

Warto podkreślić, że sygnaliści nie mogą zgłaszać naruszeń związanych z prawem pracy. Taka możliwość była dopuszczalna w pierwotnej wersji projektu ustawy, ale po konsultacjach ze środowiskami przedsiębiorców i ekspertów zrezygnowano z tego pomysłu w ostatecznej wersji. Nieprawidłościami w prawie pracy wciąż zajmować będzie się Państwowa Inspekcja Pracy. Większość osób ocenia taką decyzję pozytywnie, argumentując to tym, że zgłoszenia sygnalistów w kwestii prawa pracowniczego spowodowałyby niepotrzebną biurokrację. 

Czy sygnalista może zgłosić nieprawidłowość bez dowodu? 

W kontekście tego, co może zgłaszać sygnalista, warto wspomnieć o sytuacji, gdy zgłaszający nie ma dowodu w sprawie. Sygnalista nie jest zobowiązany do przedstawienia pełnego zestawu dowodów na poparcie swoich twierdzeń, jednak zgłoszenie nie może opierać się wyłącznie na domysłach lub przypuszczeniach. Powinno być rzetelne i wynikać z uzasadnionych podejrzeń, a przedstawione fakty mają mieć oparcie w rzeczywistości. Wtedy odpowiedni organ zajmie się weryfikacją i dalszym śledztwem. 

Czytaj więcej: ochrona danych osobowych sygnalistów a RODO 

Co zrobić z fałszywymi zgłoszeniami? 

Należy przeprowadzić dokładne postępowanie wyjaśniające, aby upewnić się, że zgłoszenie jest bezzasadne. Jeśli okaże się, że pracownik wysłał fałszywy donos, jego działanie nie jest objęte przepisami Ustawy o ochronie sygnalistów.  

Konsekwencje fałszywych zgłoszeń 

Składanie fałszywych zgłoszeń, zwłaszcza w złej wierze, może mieć poważne konsekwencje. Jeśli ktoś zrobi to w celu zaszkodzenia innym lub zyskania osobistych korzyści, może spodziewać się postępowania dyscyplinarnego. Dodatkowo, osoba pomówiona ma prawo oskarżyć takiego sygnalistę z powództwa cywilnego i domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia. 

Z punktu widzenia pracodawcy, lepiej zapobiec takim sytuacjom. Warto zrealizować w swoim zakładzie pracy szkolenie dla sygnalistów. Dzięki temu kadra pozna nie tylko swoje prawa i obowiązki, ale też konsekwencje nieprawidłowych zgłoszeń.