Dyskryminacja i mobbing to poważne problemy, z którymi pracodawcy muszą się zmierzyć, aby zapewnić komfortowe i sprawiedliwe środowisko pracy. Polskie prawo nakłada na nich szereg obowiązków w zakresie zapobiegania oraz reagowania na takie sytuacje. Jakie są konkretne obowiązki pracodawcy w walce z mobbingiem i dyskryminacją w pracy? Jakie działania obejmują oba pojęcia? Co zrobić, gdy pracownik oskarży pracodawcę albo inną osobę z kadry zarządzającej o mobbing? Wszystko wyjaśniamy w artykule!

Mobbing a dyskryminacja – różnice prawne 

Czym jest mobbing w miejscu pracy i jakie w tym zakresie są obowiązki pracodawcy? Zgodnie z art. 94[3] § 2 Kodeksu pracy mobbing to systematyczne, długotrwałe nękanie psychiczne pracownika, często z powodów osobistych. Jego skutkiem jest gorsza samoocena, poczucie niewystarczającej satysfakcji z wykonywania zawodu, a czasem nawet upokorzenie. Pracodawca musi stworzyć środowisko wolne od tego typu działań.  Z prawnego punktu widzenia mobbing nieco różni się od dyskryminacji. Jak wynika z art. 18 [3a] § 1 k.p., dyskryminacja w pracy polega na nierównym traktowaniu pracownika ze względu na jego cechy, takie jak płeć, wiek, rasa, religia, niepełnosprawność czy orientacja seksualna. Może obejmować nieuzasadnione obniżanie wynagrodzenia czy ograniczenie dostępu do szkoleń. Wszystkie działania mobbingowe i dyskryminujące są zabronione. Jednak nie wszystko można uznać za mobbing.  

Dozwolone działania pracodawcy i kierowników – co nie jest mobbingiemani dyskryminacją? 

Pracodawca nie musi się obawiać, że każde negatywne działanie wobec pracownika kwalifikuje się jako mobbing. Ma on prawo kontrolować jakość pracy, oceniać wyniki oraz wprowadzać dyscyplinę, o ile jest to zgodne z przepisami prawa pracy i zasadami współżycia społecznego. Udzielanie konstruktywnej krytyki, wprowadzenie dodatkowych zadań w regulaminowym czasie pracy w ramach tego samego stanowiska (bez zwiększenia wynagrodzenia) czy nawet wysłanie na obowiązkowy urlop bez zgody pracownika to działania dozwolone. 

Mobbing w pracy – obowiązki pracodawcy 

Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca ma obowiązek zapobiegania mobbingowi i stworzenia w firmie środowiska wolnego od prześladowań. Powinien wdrożyć odpowiednie procedury antymobbingowe, które jasno określają, jakie zachowania są niedopuszczalne oraz w jaki sposób zgłaszać przypadki mobbingu. Obowiązkiem pracodawcy jest też zareagowanie na wystąpienie mobbingu w zakładzie pracy. 

Jak pracodawca może przeciwdziałać mobbingowi?

Prawo nie przewiduje jednego, konkretnego sposobu przeciwdziałania mobbingowi. Konieczne jest informowanie pracowników o przysługujących im prawach oraz o dostępnych ścieżkach działania w przypadku doświadczenia prześladowania w miejscu pracy. Zalecane jest również: 
  • powołanie komisji antymobbingowej (stałej lub doraźnej), 
  • ustanowienie pełnomocnika ds. przeciwdziałania mobbingowi,
  • przeprowadzanie regularnych, anonimowych ankiet wśród pracowników. 
Wskazana jest też edukacja pracowników i kadry kierowniczej na temat tego, czym jest mobbing w pracy. Odpowiednie szkolenie pozwoli lepiej zrozumieć zagadnienie i wspólnie stworzyć komfortowe środowisko wolne od prześladowania. 

Jak wykazać, że pracodawca przeciwdziałał mobbingowi?

Mobberowi za swoje czyny grozi odpowiedzialność karna lub cywilna. Z punktu widzenia Kodeksu pracy pracodawca też ponosi odpowiedzialność za mobbing w pracy, nawet jeśli to nie on bezpośrednio był prześladowcą.  Aby uniknąć kary finansowej, pracodawca musi udokumentować, że wprowadził w firmie działania prewencyjne. Dodatkowo, potrzebna jest szybka reakcja na zgłoszenie mobbingu – powołanie niezależnej komisji, która zbada sprawę. Jeśli zarzuty okażą się uzasadnione, pracodawca musi podjąć działania naprawcze, czyli usunąć ze stanowiska osobę odpowiedzialną za mobbing lub dyskryminację. Dopiero przy spełnieniu tych trzech warunków pracodawca uniknie odpowiedzialności. Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3.08.2011 r. o sygn. akt I PK 35/11.  Szkolenia z mobbingu to forma przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy. Pracodawca, szkoląc swoich pracowników, realizuje obowiązek nałożony na niego w art. 94 (3) § 1 Kodeksu pracy: „Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi”.